Warsztaty zarządzania własną zmianą i kształtowania umiejętności dla byłych więźniów Instytut AMITY zrealizował w Projekcie pt. „Proces aktywizacji zawodowej i społecznej byłych więźniów”, POKL.07.02.01- 14-203/09, współfinansowanym ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Celem warsztatów było zapoczątkowanie zmiany stylu życia beneficjentów „na lepsze”, w zdiagnozowanych w badaniach obszarach potrzeb. Taka zmiana, polegająca na promocji zachowań prospołecznych i znalezieniu stałego, legalnego źródła dochodu, może być silnym wskaźnikiem nie popełnienia ponownego przestępstwa.

 

Charakterystyka uczestników

W warsztatach uczestniczyło 464 byłych więźniów. Osób młodych w wieku 15-24 lata było 65 (17 kobiet i 48 mężczyzn); w wieku starszym 55-64 lata 88 (w tym 12 kobiet i 76 mężczyzn). Wykształcenie uczestników pokazuje Tabela 1.

L.p.	Wykształcenie	Płeć
		Kobiety		Mężczyźni		Ogółem
1	2	3		4		5
		liczba	%	liczba	%	liczba	%
1	podstawowe, gimnazjalne i niższe	31	38,7	177	47,3	208	45,8
2	ponadgimnazjalne	24	30,0	161	43,0	185	40,7
3	pomaturalne	16	20,0	32	8,6	48	10,6
4	wyższe	9	11,3	4	1,1	13	2,9

Warsztaty ukończyło 454 uczestników, w tym 73 kobiety (16,1%) i 381 mężczyzn (83,9%). Chociaż początkowo oczekiwano zgłaszania się na warsztaty uczestników po krótkich wyrokach, sprawców drobniejszych przestępstw i wykroczeń, to w praktyce okazało się, że byli więźniowie pozostający bez pracy, w większości mają za sobą wieloletnie, wielokrotne pobyty w zakładach penitencjarnych i problemy, współwystępujące z trudnościami związanymi z sytuacją po opuszczeniu zakładu, takie, jak ubóstwo, bezdomność, przemoc w rodzinie, alkoholizm i narkomania. Na przykład, diagnoza uczestników z pomocą testu problemów alkoholowych AUDIT wykazała, że 37,5% kwalifikowało się do leczenia odwykowego, dalszych 16,6% piło w sposób szkodliwy, a 6,7% było alkoholikami w okresowej remisji. Tylko 39,2% używało alkoholu z niskim ryzykiem.

Przewlekłe, szkodliwe używanie alkoholu i innych substancji psychoaktywnych przez znaczną część uczestników było poważnym obciążeniem Przewlekłe, szkodliwe używanie alkoholu i innych substancji psychoaktywnych przez znaczną część uczestników było poważnym obciążeniem Projektu. Ponieważ uczestnictwo „pod wpływem” i z objawami zespołu abstynencyjnego nie było akceptowane, uczestnicy w takim stanie byli odsuwani od treningu i nie kwalifikowali się, jako kończący szkolenie. Część uczestników wcześniej zetknęła się z programami resocjalizacyjnymi w trakcie odbywania kary, co dotyczyło zwłaszcza absolwentów oddziałów terapeutycznych. Większość, niemająca takich doświadczeń, przystępowała do warsztatów motywowana uzyskaniem stypendium szkoleniowego, bez przekonania o potrzebie doskonalenia swoich umiejętności społecznych i pracowniczych, co było też pozostałością superoptymizmu, charakteryzującego skazanych, i zmieniało się dopiero podczas treningu.

Program warsztatów

Instrumenty aktywizacji społecznej (wsparcia) w Projekcie obejmowały 1. diagnozę (albo autodiagnozę) funkcjonalną z wykorzystaniem kwestionariusza oznaczonego V3, wykorzystywanego, jako wywiad komputerowy lub kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz V3 jest narzędziem pozwalającym na przypisanie konkretnego beneficjenta do segmentu określonego w badaniach reprezentacyjnych; 2. ćwiczenie społecznych umiejętności pracowniczych; 3. Trening Zastępowania Agresji (ART); 4. poradnictwo psychospołeczne; 5. wsparcie asystenta rodzinnego; 6. interwencja zdrowotna w zakresie alkoholu. Każdy uczestnik warsztatów otrzymywał wsparcie, co najmniej trzech spośród wymienionych rodzajów, co stanowiło warunek zaliczenia szkolenia. Integralną częścią warsztatów były materiały szkoleniowe, zaprojektowane w celu ćwiczenia umiejętności także poza godzinami szkolenia, w rzeczywistych sytuacjach społecznych.

Materiały szkoleniowe:

1. Radzenie sobie z piciem
2. Radzenie sobie z agresją
3. Radzenie sobie z emocjami
4. Radzenie sobie w rodzinie
5. Radzenie sobie w uzyskaniu zatrudnienia

Program warsztatów został przygotowany wcześniej na podstawie wyników części badawczej populacji więziennej. Ten ogólny program modyfikowany był zależnie od potrzeb konkretnego uczestnika, określonych w diagnozie indywidualnej. Indywidualna diagnoza obejmowała mocne strony uczestnika i orientację na samozatrudnienie albo pracę najemną, a także wskazywała obszary doskonalenia umiejętności w radzeniu sobie w podejmowaniu pracy i w środowisku pracy, radzeniu sobie ze złością i stresem, zastępowania agresji, radzenia sobie w rodzinie, radzenia sobie z ryzykownym piciem alkoholu i używaniem innych substancji. Oznaczało to, że każdy uczestnik w grupie warsztatowej ćwiczył potrzebne dla siebie umiejętności, uzyskując informację zwrotną od grupy i trenerów. Trening był bardzo intensywny. Warsztaty obejmowały 10 do 30 godzin dydaktycznych (realizowanych w trzech kolejnych dniach). Każdy warsztat prowadziło dwóch trenerów. Po godzinach zajęć w pierwszym i drugim dniu od uczestników wymagano wykonania i zaliczenia ćwiczeń domowych.

Warsztaty zostały zorganizowane tak, jakby uczestnicy byli pracownikami w systemie akordowym, przy obowiązywaniu wszelkich wymogów dyscypliny pracy, przewidzianych w prawie pracy. Akord polegał na możliwości zaliczenia każdej sesji tylko pod warunkiem uzyskania minimalnej wymaganej liczby „punktów osiągnięć”, zdobywanych za aktywne i efektywne nabywanie umiejętności (minimum 10 punktów w trakcie jednego dnia i minimum 30 punktów dla zaliczenia całego treningu). Uczestnik motywowany był do zdobycia jak największej liczby punktów. Stwarzało to sytuację stresującą, zbliżającą trening do warunków poszukiwania pracy i środowiska pracy. Punkty przyznawano także za udzielanie pomocy innym uczestnikom. Dodatkowo obowiązywały wynegocjowane reguły treningu. Negocjacje reguł polegały na wspólnym przyjmowaniu zasad sprzyjających efektywnemu nabywaniu umiejętności i współpracy grupowej, procesie aktywnie kierowanym przez trenerów, z dyskusją oczekiwanych korzyści i ewentualnych niedogodności każdej z proponowanych reguł. Grupa (uczestnicy i trenerzy) przyjmowała kolejno każdą regułę, a w przypadku indywidualnych wątpliwości, możliwe było przyjęcie reguły przez uczestnika na próbę, na pierwsze pięć godzin pierwszego dnia warsztatów. Po okresie próbnym uczestnik mógł kontynuować przestrzeganie reguł, albo opuścić trening bez zaliczenia. Przestrzeganie dyscypliny pracy i reguł nie podlegało negocjacjom, a nie przestrzeganie nie mogło być usprawiedliwione. Uczestnictwo w warsztatach oparto na zasadzie całkowitej dobrowolności i odpowiedzialności („robisz, co chcesz i ponosisz konsekwencje swoich wyborów”). Konsekwencje egzekwowano w formie odsunięcia, jak to wskazano wyżej w związku z tematyką substancji psychoaktywnych. Takie podejście pozwalało na kształtowanie poczucia odpowiedzialności i respektu dla prawa, podstawowych umiejętności warunkujących sukces w aktywizacji społecznej i zawodowej byłych więźniów.

Narzędzia ewaluacji

Maksymalne wykorzystanie wyników badań dla opracowania i wdrożenia prostych i skutecznych instrumentów wsparcia było ważnym uzupełnieniem komponentu badawczego Projektu. Dlatego też prowadzone warsztaty poddano ocenie skuteczności (typu outcome monitoring). Wskaźnikami skuteczności były:

1. Odsetki uczestników kontynuujących uczestnictwo ponad minimalną interwencję 10 godzin dydaktycznych (minimum warsztat włączający trzy instrumenty wsparcia, plus materiały i pomoce do samokształcenia i autotreningu);
2. Pomiar osiągnięć w trakcie warsztatów, w systemie punktowym, w tym pomiar indeksem złości;
3. Ankieta oceny warsztatu – zadowolenie ze szkolenia.
4. Wywiad kwestionariuszowy, dotyczący zastosowania umiejętności nabytych na warsztatach na rynku pracy. ;
5. Dwie sesje superwizyjno-ewaluacyjne, poświęcone wymianie doświadczeń zmian sytuacji uczestników na rynku pracy po warsztatach.

Wyniki ewaluacji – osiągnięcia uczestników w trakcie warsztatów

1. KONTYNUOWANIE UCZESTNICTWA W WARSZTACIE

Do uczestnictwa w warsztatach zgłosiło się 476 osób, program ukończyło 454 osoby (95,4%). Wśród tych, którzy nie ukończyli programu, były osoby niekwalifikujące się do Projektu, z powodu nie spełniania kryterium zamieszkiwania w województwie mazowieckim, zwolnienia z więzienia dawniej, niż przed 12 miesiącami, lub z powodu posiadania aktualnego zatrudnienia. Były też próby dwukrotnego zgłaszania się na warsztaty, w Legionowie i Warszawie. U kilku osób powodem nie ukończenia programu było odsunięcie przez prowadzących, ze względu na stawienie się w stanie odurzenia po użyciu alkoholu lub narkotyku. Osoby takie kierowano do właściwego źródła pomocy. Wśród tych, którzy ukończyli program, 25 (5,5%) odbyło 10 godzin szkolenia, 43 (9,5%) odbyło powyżej 10 do 30 godzin szkolenia, 386 (85,0%) odbyło szkolenie w wymiarze 30 godzin. Ponad połowa uczestników deklarowała chęć kontynuowania zajęć warsztatowych, nawet bez stypendium szkoleniowego.

2. OSIĄGNIĘCIA W TRAKCIE WARSZTATÓW

Trening ma sens, kiedy w trakcie wykonywania ćwiczeń możliwy jest pomiar wyników. Szczególnie widoczne jest to w treningu sportowym, kiedy w wyniku ćwiczeń zwiększamy liczbę powtórzeń, podnoszony ciężar, czy mierzymy czas osiągnięcia celu. W treningu umiejętności w Instytucie Amity stosowany jest punktowy pomiar osiągnięć, pozwalający na bieżące śledzenie postępów. Minimum punktów uzyskanych w jednym dniu wynosiło 15, maksimum za cały trening 106. Średnia osiągnięć w całej próbie wyniosła 38 punktów, 8 punktów ponad minimum. System punktowy skutecznie motywował do aktywnego udziału w szkoleniu. Przed treningiem kontroli złości i po treningu mierzono, za pomocą standardowego Indeksu Złości (IZ), poziom pobudzenia negatywnych emocji uczestników. Zmiany poziomu złości oceniano testem statystycznym T (SPSS 17.0) dla par wyników przed i po treningu w próbie n=156 tych samych osób. Średnia IZ w tej próbie przed treningiem wynosiła 31,8, po treningu 24,0 i zmiana ta była istotna statystycznie (t=13,050, df=155, Sig. (2-tailed 0.000). Pożądany poziom IZ wynosi 20,0 i średnia w próbie zbliżyła się do tego poziomu. Trening był, więc skuteczny, dla (co najmniej krótkoterminowego) obniżenia poziomu złości uczestników.

Typowe wypowiedzi uczestników o osiągnięciach (z Ankiety):
„Choć było to jedno spotkanie pomogło mi tłumić agresję i rozwiązywać problem inaczej niż siłą. Aby więcej było takich ludzi.”
„Pierwszy raz w życiu zapanowałem na emocjami. Dziękuję.”
„W życiu codziennym człowiek rzadko się zastanawia, jak ważną sprawą jest ograniczenie agresji. Kurs ten pozwolił mi myśleć ile bym uniknął kłopotów stosując zasady przedstawione mi na kursie. Wykłady były jasne i dostępne dla każdego. Dużo można z nich przełożyć na życie codzienne. Jestem bardzo zadowolony.”
„Trening zachowania się, radzenia sobie z agresją, złością spowodował zmianę w mojej psychice ma lepsze. Dzięki temu będę lepiej przystosowany do społeczeństwa i mogę pozytywnie wpływać na moje otoczenie. Naukę tą oceniam bardzo wysoko.”
„Moje spostrzeżenia szkolenia są pozytywne wiele mnie nauczyły i trochę mi pomogły w tych dość ciężkich czasach jakie przeżywam, podniosły mnie wysoko na duchu.”
„Gdybym przeszedł taki trening przed kilku laty, moje życie potoczyłoby się zupełnie inaczej.”
„Warto było przyjść na zajęcia. Już trzeci dzień nie piję.”
„Nauczyłem się panować nad złością. Proszę o więcej szkoleń.”
„Zajęcia dały mi wiele do przemyślenia o moim dotychczasowym życiu i otworzyły oczy na aspekty, na które nie zwracałem dotychczas uwagi.”
„W wyniku szkolenia przełamałem swoje opory w kierunku otwarcia własnego biznesu.”
„Mam zamiar otworzyć własną działalność gospodarczą. W trakcie szkolenia, wiele wykorzystałem sytuacji w praktyce na bieżąco w sytuacjach rodzinnych.”
„Uczestnictwo w zajęciach zmotywowało mnie silnie do dalszej pracy nad sobą, mam nadzieję, że w pełni uda mi się spełnić swoje założenia, uważam, że program ten powinien zostać wprowadzony do szkół. Ponadto zostałem zmotywowany do założenia własnego przedsiębiorstwa transportowego. Dziękuję.”
„Gdybyśmy mogli dłużej rozmawiać w grupie chociaż o parę godzin. Nauczyłem się opanowywać agresję i w sposób rozważnej odwagi rozmawiać o problemach złości w stosunku do innych ludzi, chodzi mi o FUKOZ.”
„Aktualne treści dostosowane do nowych warunków na rynku pracy, formy szkolenia dobrze dobrane do możliwości szkolenia kursantów, przydatne życiowo informacje i spostrzeżenia, lepsze poznanie swoich szans na rynku pracy dzięki wiadomościom dotyczącym typu osobowości, radzenia sobie ze stresem, złością w trudnych sytuacjach, metody przekazu wiedzy ciekawe i nowoczesne, trafiające do odbiorców. Miła, przyjazna atmosfera na zajęciach, kompetentni prowadzący.”
„Szkolenie pozwoliło mi już teraz obrać cel jaki chcę zrealizować. Własny lub spółka z kolegą – Wojtkiem, tj. na początek kurs ABC biznesu, potem kupno narzędzi i wejście na rynek. Budownictwo –Hydraulika.”

3. ZADOWOLENIE ZE SZKOLENIA

Zadowolenie ze szkolenia mierzono przy pomocy „Ankieta oceny warsztatu zarządzania zmianą i kształtowania umiejętności”, zawierającej 8 twierdzeń, z odpowiedziami w skali od 1 („wcale nie zgadzam się”) do 6 („zgadzam się całkowicie”), oraz jednego pytania otwartego. Uczestnicy wypełniali ankietę na zakończenie szkolenia. Uzyskano 333 w kompletne ankiety. We wszystkich twierdzeniach uzyskano średni wynik powyżej 5, średnia dla wszystkich twierdzeń w próbie wyniosła 45 na 48 maksimum. Wyniki te świadczą o znacznym zadowoleniu z warsztatów. Do twierdzeń 2 i 8 uczestnicy dodawali najczęściej, że liczba godzin szkolenia była niewystarczająca dla biegłego opanowania wszystkich prezentowanych umiejętności. Czasami współwystępowała obawa, czy będą potrafili doskonalić umiejętności w formie samokształcenia. Wyniki ankiety zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2
Wyniki Ankiety oceny warsztatów (n=333)

Twierdzenie	Minimum	Maksimum	Średnia
5. Prowadzący byli kompetentni	4	6	5,9
1. Program zajęć był interesujący	3	6	5,7
6. Atmosfera w grupie sprzyjała nauce	2	6	5,7
7. Warunki pobytu sprzyjały nauce	1	6	5,7
4. Zajęcia pozwoliły na aktywne ćwiczenie nowych umiejętności	4	6	5,7
3. Materiały były dobrym uzupełnieniem omawianych zagadnień	3	6	5,6
8. Wiele się nauczyłam/nauczyłem	1	6	5,5
2. Moje cele zostały zrealizowane	2	6	5,3
Razem	29	48	45,3

Więcej wypowiedzi uczestników (z Ankiety):
„Z treningu jestem bardzo zadowolona i dziękuję za zorganizowanie takiego warsztatu, z którego wyniosłam dużo nowych umiejętności.”
„Bardzo chętnie skorzystałbym z intensywnych szkoleń i treningów z zakresu praktycznych umiejętności socjotechnicznych.”
„Jestem zadowolony z zajęć i cieszę się, że mogłem w nich uczestniczyć. Dużo zrozumiałem w czasie zajęć. Atmosfera była bardzo dobra, prowadzący szkolenie są bardzo miłymi i fajnymi ludźmi.”
„Z chęcią odbyłbym jeszcze raz takie warsztaty, bo chociaż przez te trzy dni czułem się dobrze.”
„Ogólnie było doskonale, mili trenerzy oraz koledzy. Jedyny mankament to zbyt krótko na przyswojenie wszystkich zasad ale dziękuję za podręczniki do dalszej nauki.”

Wyniki ewaluacji – zmiany po szkoleniu

4. WYNIKI WYWIADÓW

Należy wspomnieć, że uczestnicy po warsztatach mieli możliwość konsultowania się z trenerami indywidualnie (do końca trwania Projektu) i część z nich aktywnie korzystała z tej możliwości. Możliwy był też udział w dwóch konsultacjach grupowych, nazwanych sesjami superwizyjno-ewaluacyjnymi, o czym jest mowa dalej w pkt. 5 tego opracowania. Kontakty te nie były wystarczające dla uzasadnionej ewaluacji warsztatów. Dlatego też w miesiącach grudniu 2010 i styczniu 2011 przeszkoleni ankieterzy przeprowadzili wywiady kwestionariuszowe z losowo wybranymi uczestnikami warsztatów, zamieszkałymi na terenie Warszawy i okolic (150 osób), oraz Płocka (50 osób), mające na celu bardziej formalną ocenę wykorzystania nabytych w trakcie warsztatów umiejętności, użyteczności dostarczonych materiałów i funkcjonowania społecznego, zwłaszcza na rynku pracy. Okres katamnezy wynosił od 2 do 6 miesięcy. Nie udało się rozszerzyć tego badania na uczestników warsztatów w Legionowie. Wyniki wywiadów zestawiono w tabeli 3. Ponad 88% wywiadów przeprowadzono face to face z respondentem, 11% telefonicznie. Nie udało się nawiązać kontaktu z 1 respondentem. Wszyscy respondenci wspominali swój udział w warsztatach bardzo dobrze lub dobrze. Ponad 90 % respondentów po warsztatach myślało o wprowadzeniu zmian w swoim życiu. Od 22,5% do 47,5% respondentów korzystało z materiałów, dostarczonych na warsztatach, najwięcej wykorzystywało „Radzenie sobie w uzyskaniu zatrudnienia” i podręcznik „Zmiana na dobre”. 88% respondentów używało po warsztatach różnych ćwiczonych umiejętności, blisko połowa używała nowo nabytych umiejętności często i bardzo często. Ponad połowa (54,5%) respondentów po warsztatach podjęła zatrudnienie bądź zatrudnienie lub naukę. Dalszych 16,5% podjęło naukę. Ogółem te korzystne zmiany wystąpiły u 73% respondentów. Spośród tych, którzy podjęli pracę, około jedna trzecia jest zadowolona z pracy. Około dwie trzecie deklaruje, że podjęta praca nie odpowiada ich kwalifikacjom i ambicjom, i będą poszukiwać bardziej odpowiedniej pracy. Nie podjęło pracy po warsztatach 27% respondentów. Co może być istotne, tylko dla 18,3% pozostawanie bez pracy wiąże się z ich przeszłością więzienną, dla pozostałych związek taki nie występuje. Blisko 90% respondentów jest gotowych współdziałać w pomaganiu innym osobom, które mają problemy po zwolnieniu z więzienia. Ogólnie, wyniki wywiadów wskazują na korzystne efekty uczestnictwa w warsztatach. Porównanie uzyskanych wskaźników z efektami osiągniętymi w innych programach aktywizacji społecznej i szkolenia zawodowego byłych więźniów może dostarczyć danych porównawczych, pozwalających na pogłębienie interpretacji wyników Projektu.

Tabela 3
Wyniki Kwestionariusza wywiadu ewaluacyjnego warsztatów zarządzania własną zmianą i kształtowania umiejętności po 2 – 6 miesiącach od ukończenia szkolenia (n=200)

Pytanie	Kategorie odpowiedzi	Liczebności	Procent
M06. Rodzaj wywiadu	1. bezpośredni (face to face) w miejscu zamieszkania respondenta	93	46,5
	2. bezpośredni (face to face) w miejscu pracy respondenta	8	4,0
	3. bezpośredni (face to face) w innym miejscu	76	38,0
	4. telefoniczny	22	11,0
	5. respondent niedostępny	1	0,5
R08. Jak ogólnie dobrze wspominasz swój udział w warsztatach?	1. bardzo dobrze	139	69,5
	2. dobrze	61	30,5
	3. obojętnie	–	–
	4. źle	–	–
	5. bardzo źle	–	–
R09. Czy po warsztatach myślałeś/aś o tym, czy i jakie zmiany chcesz wprowadzić w swoim życiu?	1. tak	183	91,5
	2. nie	17	8,5
R10. Czy po warsztatach użyłeś/aś kiedykolwiek z sukcesem ćwiczonych umiejętności?	1. prawie codziennie	29	14,5
	2. raz – kilka razy w tygodniu	62	31,0
	3. raz – kilka razy w miesiącu	85	42,5
	4. wcale	24	12,0
R15. Czy po warsztatach poszukiwałeś pracy?	1. tak	160	80,0
	2. nie	40	20,0
R16. Czy po warsztatach korzystałeś/aś z dostarczonych Ci materiałów szkoleniowych i czy były one w czymkolwiek pomocne?	1. tak, korzystałem i nie były w niczym pomocne	3	1,5
	2. tak, korzystałem i były pomocne	159	79,5
	3. nie korzystałem	38	19,0

 

 

Pytanie	Kategorie odpowiedzi	Liczeb-ności	Procent
R17. Z których materiałów korzystałeś (podkreśl te, z których Respondent korzystał):	1. podręcznik „Zmiana na dobre”	90	45,0
	2. Radzenie sobie w uzyskaniu zatrudnienia	95	47,5
	3. Radzenie sobie z agresją	77	38,5
	4. Radzenie sobie z emocjami	87	43,5
	5. Radzenie sobie w rodzinie	44	22,5
	6. Radzenie sobie z ryzykownym piciem alkoholu	44	22,5
R18. Czy po warsztatach podjąłeś zatrudnienie albo naukę?	1. tak, tylko zatrudnienie	78	39,0
	2. tak, tylko naukę	33	16,5
	3. tak, zatrudnienie i naukę	31	15,5
	4. ani jedno, ani drugie	54	27,0
	5. Inne możliwości	4	2,0
R19. Czy teraz pracujesz?	1. tak	96	48,0
	2. nie	104	52,0
R20. [Jeżeli teraz pracuje] Czy jest to praca odpowiadająca Twoim kwalifikacjom i ambicjom, czy będziesz poszukiwać bardziej odpowiedniej pracy?	1. ta praca mi odpowiada	30	31,3
	2. będę poszukiwał/a bardziej odpowiedniej pracy	66	68,7
R21. Jeżeli nie pracujesz, to czy wiąże się to z przeszłością więzienną?	1. tak	19	18,3
	2. nie	85	81,7
R26. Czy Ty sam/a chcesz i masz gotowość współdziałania w pomaganiu innym osobom, które mają problemy po zwolnieniu z więzienia?	1. zdecydowanie tak	109	54,5
	2. raczej tak	68	34,0
	3. nie i raczej nie	23	11,5

5. DOŚWIADCZENIA NA RYNKU PRACY

W grudniu 2010 i w lutym 2011 roku zorganizowano dwie sesje superwizyjno-ewaluacyjne, poświęcone wymianie doświadczeń w pozyskiwaniu pracy i dokonywaniu zmiany życiowej uczestników warsztatów. Głównym celem tych sesji było wzmocnienie umiejętności, nabytych przez uczestników warsztatów, a także upowszechnienie ich doświadczeń wśród osób opuszczających zakłady penitencjarne. Udział w sesjach proponowano tylko tym uczestnikom, którzy wcześniej deklarowali chęć przybycia na spotkanie absolwentów i wyrazili zgodę na upublicznienie swoich doświadczeń w formie zapisu video (zgodę taką wyraziło 86,5% pytanych).

W sesjach ogółem wzięło udział kilkudziesięciu absolwentów warsztatów. Z wypowiedzi uczestników wybrano najistotniejsze fragmenty do ponad dwu godzinnego filmu. 

Wnioski

Ewaluacja Projektu wskazuje, że programy krótkiej interwencji mogą być skuteczne w inicjowaniu zmiany stylu życia osób po opuszczeniu zakładu karnego. Wydaje się niezbędne, aby warsztaty komunikacji i umiejętności prospołecznych towarzyszyły wszystkim programom kształcenia zawodowego więźniów i byłych więźniów.

EWA JOANNA MORAWSKA

 

---