Zachowanie agresywne, z powodów, które przedstawimy, jest zachowaniem, które – z reguły – bardzo trudno jest zmienić. Wielu młodych ludzi uczy się go przez powtarzanie, częste stosowanie, osiąganie wielu korzyści i rzadkie doświadczanie kar.

Nauczeni, jak być agresywnymi,przekonani o płynących z tego korzyściach oraz otrzymujący pochwały i wsparcie od ważnych dla siebie osób w takim zachowaniu, młodzi ludzie w końcu samodzielnie kontynuują podobne wzory postępowania. Po prostu, zwykle nie wiedzą co można robić zamiast tego. Pozytywne, pozbawione przemocy alternatywy dla agresji, które ci młodzi ludzie mogliby wykorzystywać zamiast pięści i broni palnej, są rzadko dostrzegane i używane, a czasami ich wykorzystywanie spotyka się z karą. Uderzenie przeciwnika jest sposobem wybieranym, dlatego że negocjacje, unikanie konfliktów, uzyskiwanie pomocy od postronnego dorosłego, klaryfikacja punktów widzenia i inne pozbawione przemocy rozwiązania są alternatywami rzadko dostrzeganymi lub stosowanymi przez młodzież i rzadko wspieranymi przez osoby znaczące w jej życiu. Krótko mówiąc, agresja jest często trudna do zastąpienia, ponieważ uczy się jej od najmłodszych lat z wysoką częstotliwością i skutecznością, i ponieważ jest wspierana i akceptowana przez osoby znaczące. Wydaje się ona najlepszą i często jedyną alternatywą dla dzieci i młodzieży, która nigdy nie uczyła się czegoś innego.

Poniższy dialog pokazuje sposób, w jaki trener może przedstawić trenującym koncepcję umiejętności alternatywnych.

 

Trenujący: To nie zadziała.

Trener: Co masz na myśli mówiąc, że to nie zadziała?

Trenujący: Daj spokój, wróć do rzeczywistości, wychodź częściej na ulicę z tego uniwersytetu. Tu możesz sobie negocjować ile chcesz, ale nie możesz negocjować na ulicy. Na ulicy walisz gościa, zanim on uderzy ciebie.

Trener: Zatrzymaj się na chwilę, jak myślisz, co my tutaj robimy? Nie uczymy substytutów – uczymy alternatyw.

Trenujący: Nie rozumiem, co to znaczy.

Trener: W porządku, dam ci przykład z rugby. Drużyna ma dobrego rozgrywającego, jedynego w tym zespole, który z jakiegoś powodu, kontuzji lub czegoś innego, nie może tej niedzieli daleko rzucać ani biegać. Jedyne, co mu wychodzi, to krótkie podanie, robi to naprawdę dobrze. Przy pierwszej próbie wybiega, robi dobre krótkie podanie. To samo dzieje się przy drugiej próbie, kolejny krótki dobry rzut. Po drugiej próbie obrona w trakcie planowania wnioskuje: „Dwa krótkie podania na dwie gry – może to wszystko, na co dzisiaj stać tego faceta. Wykorzystajmy to.” Przy trzeciej próbie znowu rzuca piłkę, a obrona ją zbija. Przy czwartej próbie powtarza jedyne zagranie, jakie może, a oni przechwytują piłkę. Jesteś jak ten rozgrywający. Masz tylko jedną zagrywkę – swoją pięść. Nosisz pięść w każdej kieszeni. Kiedy inni na ciebie patrzą – bijesz ich. Nie patrzą – bijesz. Kiedy do ciebie mówią – bijesz ich. Nie mówią do ciebie – też bijesz. Dlatego masz stale kłopoty. Co ty na to, żebyśmy pomogli ci być takim, jak sprawny rozgrywający, który dysponuje wieloma różnymi zagrywkami? Nadal będziesz miał swoje pięści i jeśli będziesz musiał komuś przyłożyć, zrobisz to. Nie chcę, żebyś bił kogokolwiek, ale nie mogę cały czas za tobą chodzić, żeby cię pilnować i nie będę też cię uczył, jak się bić. Już jesteś w tym ode mnie lepszy. Ale noś pięść tylko w jednej kieszeni zamiast we wszystkich. Do tylnej kieszeni włóż inną zagrywkę. Nazywa się negocjacja. Nauczymy cię, jak się nią posługiwać, a grupa pomoże ustalić, gdzie i kiedy to robić. W drugiej tylnej kieszeni trzymaj zagrywkę – cud. Myślę, że ty nazwiesz ją zagrywką – cud, ale ja nie. Myślę, że nazwiesz ją tak, bo kiedy ci powiem, na czym polega, to stwierdzisz, że będzie cudem, jeśli uda ci się to zrobić. Ale wiesz co?—Widziałem dzieciaki, jak to robiły, i jak każda dobra zagrywka futbolowa, pasuje to do niektórych sytuacji, a do innych nie. Nazywa się to wycofaniem się bez utraty twarzy. Czasami twoi rówieśnicy ją stosują. Zastanówmy się razem, gdzie i kiedy. A do czwartej kieszeni włóż jeszcze inną zagrywkę. Tak, żebyś miał, jak dobry rozgrywający, wiele możliwości różnych zagrań.

 

Duże znaczenie ma złożony charakter agresji. Jest to jawne zachowanie, często okazywane przez osoby wykazujące deficyt lub brak alternatywnych umiejętności prospołecznych. Jest ono często inspirowane złością, wynikającą z poznawczych błędów w postrzeganiu przez młodzież stosunków międzyludzkich. Typową cechą, która zwykle towarzyszy takim procesom poznawczym, jest pobudzenie emocjonalne, nadające im siłę i podtrzymujące je. Jest to jednocześnie fenomen behawioralny, poznawczy i emocjonalny. Tak samo złożona musi być nakierowana na nie interwencja. Taki synergizm charakteryzuje Trening Zastępowania Agresji (ART). Polega on na:

(1) bezpośrednim nauczaniu zachowania prospołecznego – Trening Umiejętności Prospołecznych,

(2) rozwijaniu zdolności trenującego do powstrzymania napędzanego złością zachowania agresywnego – Trening Kontroli Złości,

(3) zmaksymalizowaniu prawdopodobieństwa, że jednostka wybierze nowo nauczone umiejętności prospołeczne, ponieważ podwyższony poziom wnioskowania moralnego pozwoli na, zachęci do, a nawet wymusi pełniejsze zrozumienie uczciwości, sprawiedliwości i uwzględnienia perspektywy innych osób – Trening Wnioskowania Moralnego.

 

Według: Arnold P. Goldstein, Barry Glick i John C. Gibbs: ART. Program Zastępowania Agresji. Wydanie poprawione. Instytut Amity, Warszawa 2004 oraz Arnold P. Goldstein and Barry Glick: Aggression Replacement Training. A comprehensive Intervention for Aggressive Youth, Research Press, Champaign, Illinois 1987.

 

Więcej lektur…

 

Trening Zastępowania ART. Podręcznik. Wydanie trzecie, poprawione i rozszerzone.